วันที่ 21 พฤษภาคม 66 ผู้สื่อข่าวรายงานว่า บ้านเรือนที่สร้างด้วยไม้ สักทั้งหลังแทบจะไม่มีให้เห็น เช่นบ้านเรือนไทลื้อ(ไตลื้อ) และบ้านชาวไทยล้านนา แทบจะไม่มีให้เห็น เพราะได้มีการปลูกสร้างบ้านแบบทันสมัยใช้วัสดุ อิฐ หิน ปูนทราย ก่อสร้าง แทน อีกทั้งไม้สักหายากและมีราคาแพงจนถึงในยุคปัจุบัน จึงไม่ค่อยจะมีการนำไม้มาสร้างปลูกบ้าน
เฮินไตลื้อ แม่แสงดา สมฤทธิ์ อายุ93ปี บ้านเลขที่ 31หมู่ 2 บ้านธาตุสบแวน หมู่ 2 ต.หย่วน อ.เชียงคำ จ.พะเยา ที่ได้อนุรักษ์รักษาบ้านไทลื้อ หรือ เฮินไตลื้อ ไว้หลังจากสร้างมากว่า77ปี และเป็นบ้านไทลื้อโบราณหลังเดียวที่มีอายุโบราณเก่าแก่มีสภาพดี จนเป็นบ้านไทลื้อหรือเฮินไตลื้อ หลังเดียว ในอำเภอเชียงคำ จ.พะเยา ให้เป็นสถานที่ศึกษาเรียนรู้ ศิลปะ ขนบธรรมเนียมประเพณี วัฒนธรรม และ ท่องเที่ยว ทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศ ทั่วโลก เข้ามาเที่ยวชมตลอด ทั้งปี
สำหรับสภาพบ้านเฮินไตลื้อ ไทยลื้อ ยายแสงดา ภายนอกพบว่าเป็นบ้าน สร้างด้วยไม้สัก ทั้งหลัง โครงสร้าง เป็นเสาไม้ ยกสูง มีบันไดเป็นทางขึ้นลง หน้าบ้านและหลังบ้าน บริเวณชั้นบนของบ้านเป็นแบบบ้าน2หลังติดกัน จะมีชาน ไม้ เป็นลานกว้าง แยกเป็น 2 ส่วนห้องนอน ห้องครัว ห้องน้ำ และห้องโถงไว้ทำงานปั่นฝ่ายทอผ้า รับแขกนั่งเล่น
ตามฝาผนังจะมีการแขวนรูปภาพโบราณต่างๆ ติดโชว์ไว้ ภายในห้องนอนยายแสงดาพบว่าเป็นห้อง นอนห้องโถงใหญ่ ภายในมีโชว์ เสื้อ ผ้าชุดอาภรณ์ ผ้าทอ สี ชนิดต่าง ๆ แขวนไว้เต็มห้องนอน เพื่อให้นักท่องเที่ยวเข้ามาชมและซื้อนอกนั้นจะมีเตียงนอนของยายแสงดา 2 เตียงที่ใช้นอน ซึ่งเป็นแบบบ้านของชาวไทลื้อหรือ เฮินไตลื้อโบราณทั้งหมด
ขณะผู้สื่อข่าวได้ชมในห้องและสอบถามยายแสงดา ทราบว่า บ้านหลังนี้ อยู่คนเดียว คุณตา เสียไปหลายปี แล้ว และนอนคนเดียว พร้อมกับ ขับร้องเพลงแบบภาษาไทลื้อ อย่างมีความสุข ให้กับผู้สื่อข่าวได้ฟัง ด้วย
ยายแสงดา สมฤทธิ์ กล่าวว่า บ้านไทลื้อ(เฮินไตลื้อ)หลังนี้พ่อแม่ยายสร้างเมื่อตอนยายอายุ 17 ปี ซึ่งปัจจุบันอายุ 93 ปี ดูแลสุขภาพด้วยการทานอาหารแบบพื้นบ้าน ทานกล้วยสุกทุกวัน น้ำพริก ข้าวเหนียวและออกกำลังกายด้วย
อยู่บ้านคนเดียว จะมีลูกชาย ที่ปลูกบ้านอยู่ใกล้ ๆ คอยมาดูแล ส่งข้าวส่งน้ำและทำความสะอาดบ้านให้แม่ทุกวัน ปัจจุบันแม่แสงดาได้อนุรักษ์บ้านหลังนี้ให้คงสภาพเดิม ไม่ได้ปรับปรุงตกแต่งเพิ่มเติมแต่ประการใด เพราะต้องการรักษาไว้ให้คนรุ่นหลังได้เข้ามาเยี่ยมชม ศิลปะบ้านโบราณแบบไทลื้อ(สิบสองปันนา) และมีชุดเสื้อผ้า เครื่องแต่งกายของชาวไทลื้อได้เยี่ยมชมและอุดหนุน ทั้งบนบ้านและใต้ถุนบ้านยายแสงดายังใช้เป็นที่ปั่นฝ้าย ทอผ้าฝ้ายแบบไทลื้อเพื่อให้ ผู้คนทั่วไปและนักท่องเที่ยว ได้ดูการทอผ้าไทลื้อ
สำหรับบ้านหรือเฮินไตลื้อแม่แสงดา สร้างพ.ศ.2489 อายุ 77 ปีในปัจจุบัน เฮินไตลื้อ คงสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นของชาติพันธุ์ไตลื้อ และเป็นเรือนแห่งเดียวในจังหวัดพะเยาที่ยังมีความสมบูรณ์ทางด้านสถาปัตยกรรมไตลื้อ สร้างด้วยไม้ยกใต้ถุนสูง หลังคาทรงจั่ว มีรูปแบบแตกต่างจากเฮินไตลื้อในเมืองสิบสองปันนา (เมืองเชียงรุ้ง ประเทศจีน) โดยมีลักษณะเป็นหลังคาสูงใหญ่ จั่วผสม โครงสร้างของเฮือนไตลื้อ หลังนี้เป็นที่อยู่อาศัยมีการออกแบบให้มีสองหลังติดกัน โดยมีพื้นยกสูงเชื่อมติดกัน หรือมีเรือนอนกับครัวแยกหลังคากัน โดยหันหน้าเข้าทางทิศใต้ ตลอดจนมีการทำยุ้งข้าว หรือเรือนสำหรับการเก็บข้าวแยกออกจากเรือนที่อยู่อาศัย แต่อยู่บริเวณหน้าเรือนที่อยู่อาศัย ปัจจุบันเฮือนไตลื้อของยายแสงดา สมฤทธิ์ ได้รับการยกย่องเชิดชูในฐานะเป็นเฮือนไตลื้อ (เรือนไทลื้อ)ที่ยังคงอนุรักษ์สถาปัตยกรรมซึ่งมรดกทางวัฒนธรรมของชาติพันธุ์ไตลื้อ ที่มีท่องเที่ยว ทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติ เข้ามาเยี่ยมชมความสวยงามของสถาปัตยกรรม และวิถีชีวิตของชาติพันธุ์ไตลื้อ การทอผ้าไตลื้อ แบบโบราณไว้ให้นักท่องเที่ยวได้เยี่ยมชม ตลอดจนมีสินค้าประเภทผลิตภัณฑ์ไตลื้อให้นักท่องเที่ยวได้เลือกซื้อกลับไปเป็นที่ระลึก